Kapsam: Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri’nin Suriye’de bulunan ileri-konuşlu unsurları, İdlib bölgesinde, Türk gözlem noktalarının sorumluluk sahalarını ve yakın çevrelerini de hedef alacak şekilde, kapsamlı bir hava harekatına başlamıştır. Değerlendirmelerimiz, incelemeye konu hava taarruzunun diplomatik baskı aracı olmanın ötesinde, Kremlin’in Suriye’ye ilişkin jeopolitik vizyonunun bir sonucu olduğu yönündedir. Açık-kaynaklı veriler, Türkiye’nin milli güvenliğini yakından ilgilendiren İdlib harekatının başlamış olduğunu göstermektedir. EDAM, Güvenlik & Savunma Programı kapasitesi ve İdlib’e dair düzenli veri analizi üretmek amacıyla oluşturduğu bir çalışma grubu ile İdlib cephesini izleyerek, haftalık raporlamalar yapacaktır. Söz konusu raporların, Türk karar vericilerin ve kamuoyunun istifadeleri için, İdlib’deki trend yapısal olarak değişmedikçe sürdürülmesini planlamaktayız.

Bulgular ve Değerlendirmeler

• İdlib’de incelemeye konu askeri meseleye ilişkin fikir yürütürken, birincil muhatabın Sovyet-Rus stratejik düşüncesi ve harp & harekat yaklaşımı olduğunun gözden kaçırılmamalıdır. Ayrıca, Suriye Arap Silahlı Kuvvetleri’nin ‘Sovyetik’ stratejik kültürel kökleri de gelinen aşamada önem kazanmaktadır. İdlib, Kremlin’in zaviyesinden bakıldığında, bir boyutu ile Türkiye’ye yapılan diplomatik baskının bir enstrümanı olsa da, Rusya’nın bütüncül bir Suriye vizyonu bulunmaktadır ve Suriye’nin kuzeybatısındaki askeri harekatı belirleyen esas da söz konusu jeopolitik vizyondur. Söz konusu vizyonun, Türkiye tarafından ek bir S-400 paketi alımı ya da gözlem noktalarının dağılımında esneklik gösterilmesi gibi ara çözümler ile değiştirilmesi pek mümkün görünmemektedir.

• Özellikle Gerasimov & Şoygu liderliğinde Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri’nin doktrin ve harekat tasarısı esaslarına ilişkin yapılan çalışmalar, modern Rus askeri düşüncesinin a) Aktif Savunma: çatışmanın daha başında düşmanın sert bir kar-zarar hesabı ile caydırılması; b) Doğrusal Olmayan (hibrit) Karakter: ‘Savaşın’ ‘harp ilanından’ çok daha önce başlaması ve c) Harp Sahasının Parçalı Yapısı: Bir çatışma içinde çok farklı denklem ve parametrelere sahip ‘harp sahalarının’ müstakil olarak, farklı konseptler ile aynı stratejik hedefe yönelik kullanılması prensiplerinin ön plana çıktığını bildirmektedir[1].

• İdlib cephesinde, söz konusu temel prensiplerin açıkça gözlemlenmesi mümkündür. Halihazırda, Moskova’nın İdlib Harekatı, resmen ilan edilmese de başlamıştır. Hava taarruzunun Ankara’ya karşı bir diplomatik baskı aracı olduğu dile getirilse de, Türk gözlem noktalarının çevresinin sistematik olarak hedef alınması, Türkiye’nin İdlib konusunda daha en başından caydırılması amacını taşıma ihtimali gözden kaçırılmamalıdır. Daha açık bir ifade ile, İdlib harekatı, Rusya için Türkiye ile pazarlık konusu olmayabilir. Son olarak, Rusya’nın, Suriye’de, bir iç savaş çerçevesinde birden çok mücadele yürüttüğü unutulmamalıdır. İdlib, harp sahasının parçalarından ancak biridir.

• Açık kaynaklı istihbarat verileri, İdlib’deki hava harekatının icracı aktörünün Rusya Federasyonu Hava-Uzay Kuvvetleri’nin bulunduğunu göstermektedir. Suriye Arap Hava Kuvvetleri halihazırda ikinci plandadır ve ilerleyen dönemlerde yükselmesi beklenen operasyonel tempoyu sürdürmesi de mümkün değildir. Mevcut veriler, Su-24 ve Su-34 taktik bombardıman uçaklarının harekatta ön plana çıktığını göstermektedir. Nitekim, Rus askeri analistlerince yapılan değerlendirmeler, Suriye’deki operasyonlarda söz konusu iki platformun operasyonel yükü omuzladığının altını çizmektedir[2].

• Rusya Federasyonu Hava-Uzay Kuvvetleri, Suriye’de mütevazı bir yığınaklanma yapmasına karşın, Eylül 2015’ten bu yana yüksek bir operasyonel tempo ve yoğun sorti performansı gösterebilmiştir. Rus uzmanlar analizlerinde, sözü edilen başarının temelinde, her bir platform için birkaç yer teknik ekibi konuşlandırılmasının ön plana çıktığını belirtmektedir. Nitekim, istatistiki veriler, Rus Hava-Uzay Kuvvetleri yer personelinin %90 oranında en az bir Suriye görevi yaptığını ortaya koymaktadır[3]. Ek olarak, hemen tüm segmentlerde pilotlar da sistematik bir rotasyona tabi tutulmuştur.

• Aşağıdaki haritada aktardığımız gibi, EDAM tarafından 20 – 25 Eylül 2021 arasındaki verilerin analiz edilmesi ile hazırlanan Rus hava taarruzları dağılım haritası, Rusya Hava-Uzay Kuvvetleri’nin, İdlib çevresinde geniş bir eksende baskı kurma potansiyelini ortaya koymaktadır. Yine de, operasyonların jeostratejik hedefi ve sıklet merkezi, M4 karayolunu kontrol altına almak üzere kurgulanmıştır. Özellikle Cebel Zaviye etrafında yoğunlaşan taarruzlar, bahse konu analizlerimizi doğrular niteliktedir. İkinci operasyonel eksen olan Jisr el-Şuğr, Lazkiye – İdlib ekseninde, bir kara harekatı sırasında, Suriye Arap Silahlı Kuvvetleri’nin en yüksek zayiatı vermesi muhtemel cephelerden biridir. Radikal ve muharip kabiliyeti yüksek silahlı grupların konuşlandığı bölge, topografik olarak da müdafaya avantaj sağlamaktadır. Dolayısıyla, anılan bölgedeki hava harekatının yumuşatma amacı taşıdığı değerlendirilmektedir. Nitekim Ruslar, bölgede konuşlanan 25. Suriye Tümeni gibi kendilerine müzahir birliklerin yıpranmasından ve yüksek zayiat vermesinden kaçınmak isteyecektir. Son olarak, hava taarruzun Halep – İdlib eksenine uzaması, yine olası bir kara harekatında İdlib’deki silahlı grupların dikkatlerinin farklı cephelere dağıtılarak, tahkimatlarının yoğunluğunun zayıflatılmasını amaçlamaktadır.

• İncelemeye konu dönemde gerçekleşmese de, bu değerlendirmenin kaleme alındığı sırada Rus hava taarruzunun Afrin’i ve ilgili bölgede Suriye Milli Ordusu (Özgür Suriye Ordusu) unsurlarını hedef alması, üzerinde ayrıca durulması gereken bir husustur. Söz konusu gelişmenin, yaklaşan İdlib harekatı öncesinde, Türkiye’yi caydırmaya yönelik başka bir adım olduğu kıymetlendirilmektedir. Afrin civarı hava taarruzları, müteakip bir yayın ile analiz edilecektir.

Rus Su-34 taktik bombardıman uçağı İdlib semalarında[4]

20 – 25 Eylül 2021, Rus hava taarruzu dağılımı, EDAM Veri Analizi.

El-Fu’ah’daki hava saldırılarından bir görüntü[5]

• Suriye müdahalesinden bu yana, Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri’nin Suriye Arap Silahlı Kuvvetleri içinde yıldızını partlattığı en önemli isim olan General Suheyl el-Hasan bir süredir İdlib cephesinde birliklerini denetlemektedir. Bir dönem Kaplan Kuvvetleri olarak anılan, General el-Hasan’ın komutasındaki Suriye Arap Silahlı Kuvvetleri 25. Tümeni, hemen tüm muharip unsurları ve Rus askeri danışmanları[6] ile birlikte Hama – İdlib ekseninde tahkimatını ve harbe hazırlık faaliyetini sürdürmektedir[7].

General Süheyl el-Hassan, beraberinde iki alay komutanı ve Rus güvenlik personeli ile birlikte İdlib’de birliklerinin eğitimini denetlerken[8].

• Bu değerlendirmenin kaleme alındığı sırada, kimi kaynaklar, General Mahir Esad’ın komutasındaki 4. Zırhlı Tümen’e bağlı unsurların da, kuzeye intikal etmek üzere hazırlandığını iddia etmiştir. Henüz kesin olarak teyit edemesek de, Suriye Arap Silahlı Kuvvetleri’nin Rusya ve İran arasındaki mücadeleden de etkilenen parçalı yapısı ve Mahir Esad’ın Baas rejimi içindeki dominant siyasi şahsiyeti nedeniyle, İdlib harekatını tamamen Ruslara ve General Süheyl el-Hasan’a bırakmamak amacıyla böyle bir inisiyatif alması mümkündür.

• Halihazırda değerlendirmelerimiz, İdlib harekatının Rusya için planlı bir faaliyet olduğunu, Türkiye’nin diplomatik girişimleri ile ancak nüanslar oluşturabileceğini göstermektedir. M4 karayolu kontrolü ise, anlaşıldığı kadarıyla, söz konusu nüansların dışındadır. Gerek Türk gözlem noktalarının gerekse spektrumun genelindeki silahlı muhalif unsurların yeterli hava savunma kabiliyeti olmaması, Rus Hava-Uzay Kuvvetleri ve Suriye Arap Hava Kuvvetleri için geniş bir hareket alanı açmaktadır. Öte yandan, hava taarruzunu kara harekatının izlemesi durumunda – özellikle sahada 25. Tümen ve 4. Zırhlı Tümen bir arada yer alırsa – Suriye Arap Silahlı Kuvvetleri içinde emir-komuta birliği sorunları, Baas rejimi için ciddi bir handikap olabilir.

[1] Bkz. Michael Kofman et.al., Russian Military Strategy: Core Tenets and Operational Concepts, CNA, 2021.

[2] Anton Lavrov, Russian Aerial Operations, Russia’s War in Syria: Assessing Russian Military Capabilities and Lessons Learned, Robert E. Hamilton, Chris Miller, and Aaron Stein [ed.] FPRI, 2020.

[3] Örneğin, bkz: Anton Lavrov, Russian Aerial Operations, Russia’s War in Syria: Assessing Russian Military Capabilities and Lessons Learned, Robert E. Hamilton, Chris Miller, and Aaron Stein [ed.] FPRI, 2020.

[4] Telegram, https://t.me/warjournaltg/10336, Erişim Tarihi: 27 Eylül 2021.

[5] https://twitter.com/qalaatalmudiq, Erişim Tarihi: 27 Eylül, 2021.

[6] https://twitter.com/GregoryPWaters/status/1435835228510167042, Erişim Tarihi: 27 Eylül 2021.

[7] https://twitter.com/GregoryPWaters/status/1438863068877004806, Erişim Tarihi: 27 Eylül 2021.

[8] https://twitter.com/GregoryPWaters/status/1438863068877004806, Erişim Tarihi: 27 Eylül 2021.